--»

Chruściel · 2015-04-29 22:53:01

Chciałbym tutaj rozpocząć dyskusję nt ceramiki wytwarzanej/używanej przez Dziadoszyców.

Przedstawiając przekrój typów ceramiki użyję na początek Chobieni jako przykładu ostatnio lepiej przedstawionego w literaturze (Adamska, Latocha, Nowakowski, Paroń, Siehankiewicz, Sikorski, 'Słownik wsi śląskich w średniowieczu. Tom 1: Powiat lubiński", Wrocław, 2014).

Stanowisko nr 32: osada położona ok. 0,25 km na N od reliktów kamiennego kościoła we wsi, na której odkryto ceramikę:
1. faza rozwoju VIII-IX w.
ceramika praska
2. faza rozwoju IX-X w.
ceramika typu Menkendorf
ceramika typu Tornow
grupa tzw. dalkowsko-obrzańska
ceramika tzw. typu Solniki-Lipowiec 2. poł. X w.
3. faza rozwoju XI-XII w.
ceramika wczesnopolska

Obiekty zawierające fragmenty ceramiki z jednej fazy osadniczej należą do rzadkości, co może oznaczać zarówno, że ceramika nie przeżywała się w momencie pojawienia się nowej, jaki i to, że obiekty były użytkowane przez dłuższy czas (choć zapewne ktoś może dojść i do innych wniosków).

W kolejnym kroku spróbujmy opisać cechy charakterystyczne dla tych (a może i kolejnych) typów ceramiki.

BTW. Jaki okres jest najbliższy sercom Strażników?

Ostatnio edytowany przez Chruściel (2015-04-29 22:58:05)

Radogost · 2015-05-02 11:12:52

Pewnie każdy ma swoje własne upodobania co do okresu. Mnie osobiście najbardziej interesuje okres IX-X w. jeśli chodzi o wczesne średniowiecze. Do tego dochodzi fascynacja kulturą przeworską i Związkiem Lugijskim. Co do przeworska jest sporo znalezisk z okolic Głogowa, aby stworzyć odrębność kulturową, zaś co do wczesnego, ciężko nawet znaleźć informacje gdzie ich szukać...

Radogost · 2015-05-03 12:58:16

Fragmenty zdobień ceramiki Dziadoszańskiej z zaoranego grodziska w Przedmościu.

Sobierad · 2015-05-04 15:54:51

Rewelacja - piękne.

Chruściel · 2015-05-06 11:38:54

Znam tylko jeden artykuł nt badań grodziska w Przedmościu, w trakcie których odkryto ceramikę: Krzysztof Czapla, ‘Grodzisko wczesnośredniowieczne w Przedmościu, st. 1, gm. Grębocice’, [w:] ‘Dolnośląskie Wiadomości Prahistoryczne’, t. 6, s. 17-30, Głogów.

"Materiały ceramiczne pozyskane z obiektów i warstw kulturowych stanowią liczne,
lecz mocno rozdrobnione zespoły naczyń garnkowatych, w których dominują formy esowate,
a także jajowate i nieliczne, które można zaliczyć do baniastych (ryc. 8 i 9)
i dwustożkowatych (ryc. 10). Prawie wszystkie były wykonane na kole garncarskim, tylko
w niektórych przypadkach stwierdzono lepienie ręczne. Udział koła garncarskiego ograniczał
się w głównej mierze do obtaczania przykrawędnego oraz obtaczania do załomu
szyjki lub do strefy największej wydętości brzuśca. Stopień obtaczania zarówno w pierwszym
jak i w drugim przypadku był różny: od niestarannego i nierównego, ze śladami
różnych ciągów poziomych i ukośnych, aż do równego, starannego obtaczania górnych
części. Poniżej strefy największej wydętości brzuśca na powierzchni zazwyczaj widoczne
są ślady po wygładzaniu lub obmazywaniu. Naczynia te wyrabiane były z gliny schudzonej
domieszką średnio- i gruboziarnistego piasku i tłucznia oraz niewielką ilością miki.
Powodowało to, iż powierzchnia zewnętrzna posiadała fakturę szorstką lub chropowatą.
Ścianki w większości naczyń miały grubość od 0,6 do 1 cm, tylko nieliczne przekraczały
grubość 1 cm i należały do naczyń o dość znacznych rozmiarach.
Wątki zdobnicze w głównej mierze umiejscawiane były w górnej części naczynia, od
szyjki po największą wydętość brzuśca. Dominującym motywem zdobniczym był wątek
linii falistych, zarówno pojedynczej jak i w układzie wielokrotnym w różnych kombinacjach,
wykonanych narzędziem wielozębnym jak i rylcem. Następnym zdobnikiem są
poziome i ukośne linie z różnorodnym układem płytszych lub głębszych odcisków grzebyka.
Innym, a zarazem bardzo charakterystycznym motywem jest ornament plastycznych
wałków, uformowanych mniej lub bardziej szczegółowo, które pojedynczo zazwyczaj
umieszczane były na szyjce naczynia (ryc. 9). Wyróżnione elementy zdobnicze
z Przedmościa w większości są charakterystyczne dla całego obszaru Słowiańszczyzny.
Wyjątkiem jednak są naczynia zdobione elementem plastycznym charakterystycznym tylko
dla niektórych regionów Polski, m.in. południowo-zachodniej Wielkopolski oraz północnej
części Dolnego Śląska i Dolnych Łużyc (Hilczerówna 1967, s. 105-110; Herrmann
1966). W nieco mniejszym udziale występują w środkowej i północnej Wielkopolsce oraz
na Górnych Łużycach i w Brandenburgii, a także na południowych Morawach (Hilczerówna
1967, s. 106-110). Natomiast sporadycznie pojawiają się w Polsce Środkowej (Chudziak
1991, s. 80) oraz w Czechach (Pleinerova 2000, ryc. 45:3; 49:2; 74:5; 86:1; 96:11).
Datowanie grodziska w Przedmościu oparte zostało przede wszystkim na podstawie
odkrytych fragmentów naczyń glinianych oraz układów nawarstwień kulturowych. Na
podstawie tych informacji badane grodzisko zarówno na I , jak i na I I członie posiada
wyraźne cechy dwóch faz, które można datować: od poł. IX do 1 poł. X wieku - I faza
oraz od 2 poł. X do 1 poł. X I wieku - I I faza."

Na Twoich, Radogoście, zdjęciach fragmentów ceramiki też można dostrzec przykłady plastycznego zdobienia na szyjce naczynia, które wraz ze zdobieniami rytymi w postaci fal i odcisków grzebyka są charakterystyczne dla grupy tzw. dalkowsko-obrzańskiej, która mnie najbardziej interesuje. Ponadto widzę przykład być może naprawy naczynia w postaci przewierconego otworu w jego górnej części, a być może pozostałości po uchwycie/mocowaniu naczynia (patrz Siemianowska 2014, s. 46).

Chruściel · 2015-05-06 12:41:36

Interesujący wydaje mi się również poniższy fragment. Mam wrażenie, że pod odpryskiem ujawnił się poprzedni wzór na naczyniu, wtórnie zamazany warstwą gliny z naniesionym nowym wzorem. Czy stało się to już po wysuszeniu naczynia, czy po jego wypaleniu, kiedy ujawniła się jakaś wada (np. zbyt cienka ścianka)? Osobiście nie mam doświadczenia w wypalaniu gliny "na raty", więc nie wiem jakie to daje efekty (myślę, o wypalaniu kilku elementów sklejaniu ich i ponownym wypaleniu). Trudno uwierzyć, że miejsce styku wypalonej z wypalaną gliną będzie wystarczająco mocno trzymało, dlatego drugi scenariusz wydaje mi się mniej prawdopodobny. Na myśl przychodzi mi również szamot, jednak w tym przypadku cząsteczki wypalonej gliny raczej należy odbierać jako materiał schudzający, który zawarty jest we wnętrzu ścianek naczynia.

Sam odprysk również może świadczyć o wadzie produkcyjnej, bo jeśli przychylić się do pierwszego scenariusza, to być może zamazywanie nastąpiło w momencie kiedy powierzchnia naczynia była już przesuszona/wysuszona i utraciła właściwości sklejania z nową warstwą, dzięki czemu możemy dziś podziwiać oba wzory zdobnicze. Z chęcią sprawdziłbym to w drodze eksperymentu.

Ostatnio edytowany przez Chruściel (2015-05-06 12:57:52)

Radogost · 2015-05-07 20:16:03

Jeśli będziesz miał zamiar na eksperymenty to daj znać, pisze się na takie coś, chętnie poznam realny proces produkcji i czegoś nowego się nauczyć:)

Chruściel · 2015-05-08 16:05:07

Oczywiście, w gronie zainteresowanych będzie to zdecydowanie przyjemniejsze.

Póki co polecam książki z serii "ARCHEOLOGIA DOŚWIADCZALNA W MUZEUM NADWIŚLAŃSKIM". Pierwszą przeczytałem i zdecydowanie polecam wszystkim, którzy mają ochotę na własne eksperymenty z gliną i użytkowaniem rekonstruowanych naczyń. O drugiej właśnie się dowiedziałem i już zagajam wydawnictwo o wysyłkę

Ostatnio edytowany przez Chruściel (2015-05-08 16:07:00)

Radogost · 2015-05-10 21:29:02

Dziś nabyłem na Święcie Bzów w Siedlisku garnuszek. Wziąłem go dlatego że wzornictwem nawiązuję do niektórych znalezisk skorup, no i cena tylko 12 zł. Rozmawiałem z tym garncarzem i wykonuje też rekonstrukcje. Jak na razie wykonywał dla okolic Cedyni, ale może też wykonać rekonstrukcje dla nas wzorując się na badaniach archeologicznych. Mam wizytówkę jego jakby co Poniżej ten nabytek.

Chruściel · 2015-05-10 21:56:50

Bardzo ładny

Mówiąc jednak o rekonstrukcji naczyń z interesującego nas okresu, weźmy tylko pod uwagę dość istotną różnicę pomiędzy naczyniami o ściankach wyciąganych na szybkoobrotowym kole, jak zapewne miało to miejsce w przypadku tego naczynia, a wylepianych techniką taśmowo-ślizgową, gdzie wolnoobrotowe koło służyło do wygładzenia górnych, najdalej środkowych części ścianek. A zatem lwia część pracy, to mozolne, ręczne wylepianie taśm, aż do pożądanej wysokości naczynia, co oznacza, że możemy zapomnieć o kilkunastu złotych za sztukę takiego cudeńka.

No chyba, że zdecydujemy się na rezygnację z rekonstrukcji na rzecz naśladownictwa, czy wzornictwa, co zresztą i tak zapewne robimy w innych obszarach chociażby kupując gotowy len/wełnę w sklepie

Nie twierdzę, że jest to niedopuszczalne podejście, niemniej bądźmy świadomi różnic pomiędzy naczyniami jakie używali Dziadoszyce w okresie plemiennym a zdecydowanie przewyższającymi ich technologicznie naczyniami późniejszych epok.

Niemniej picie z takiego naczynia zapewne będzie bliższe realiom epoki niż używanie rogów, czy drewnianych kufli klepkowych i uważam to za lepszy dla nas kompromis.

Zdrowie!

Radogost · 2015-05-10 23:06:13

Szczerze zadziwił mnie widok tej osoby kręcącej kołem przy pomocy stopy poszedłbym w stronę rekonstrukcji, ale jak mówisz ciężko jest w pewnych dziedzinach, choćby tarcze, sam proces łupania dartego drewna. Nie sposób się zająć wszystkim. Ale powiem że efekt tego rzemieślnika jest bardzo ciekawy. Ciekaw jestem czy mógłby wykonać wyroby przy pomocy taśm gliny tak aby miało to ręce i nogi... Fakt, co do tekstyliów, to nie wiele osób trudni się przędzeniem przy pomocy krosna, a i sam efekt jest tego różny. W pewnych dziedzinach faktycznie kompromisy będą potrzebne, lecz bazował bym na jak najlepszej rekonstrukcji. Co myślicie o stworzeniu tematu w jakich dziedzinach iść w stronę kompromisu a gdzie typowa rekonstrukcja?

Chruściel · 2015-05-11 07:41:23

Zgadza się. Standardy są potrzebne, chociażby ze względu na przydatność ich jako wytycznych dla początkujących, czy cele do osiągnięcia przez całą grupę. Oczywiście naszym długoterminowym celem powinna być pełna rekonstrukcja, ale do osiągnięcia go prowadzą zazwyczaj dwie drogi:
1. mozolne poznawanie każdej technologii i opanowywanie warsztatu w drodze archeologii doświadczalnej;
2. zamawianie gotowych wyrobów u fachowców.

Obie propozycje nie są jednak pozbawione wad. Wybranie pierwszej oznacza, że długo nie będziemy się w stanie pokazać i zaprezentować jak Dziadoszanie mogli wyglądać. Druga nie obejdzie się bez zasobnego portfela. Dlatego potrzebujemy kompromisu, żeby nie utknąć w tzw ultra-rekonstrukcji, na którą stać niewielu, a i wielu może zniechęcić odbierając im zabawę.

Granica kompromisu powinna być również rozsądna i w drugą stronę, aby nie narazić się na krytykę środowiska i zamknąć przed nami bramy imprez rekonstrukcyjnych.

Oczywiście temat nie jest tak prosty, bo standard nie musi być jeden. Pojawia się pytanie kto jest odbiorcą naszej rekonstrukcji: my sami, inni rekonstruktorzy, lokalna społeczność, czy może turyści? Zawsze już powstały standard może być podnoszony w przyszłości w miarę rozwoju i zdobywania wiedzy.

Dużo by gadać, bo temat rzeka. Poza tym niekoniecznie czuję się w kompetencjach, ale jedynie zasugeruję podejście dwupłaszczyznowe:
1. temat standardu generalnie powinien być raczej podniesiony na Wiecu;
2. kompromisy w technologii szczegółowo powinny być dyskutowane w odrębnych wątkach, przy pełnej świadomości różnic w stosunku do rekonstrukcji i akceptowane przez Wiec.

No i na koniec, żeby tchnąć w nas troszeczkę optymizmu, przykład, jak rekonstrukcja może wyglądać profesjonalnie na przykładzie tekstyliów koleżanki Alicji: weaver's chronicles.

Radogost · 2015-05-16 15:36:53

Proponujesz zorganizować Wiec w terenie czy umieścić temat w dziale Wiec?

Chruściel · 2015-05-17 13:28:06

Temat z pewnością zasługuje na odrębny wątek, bo jest o czym dyskutować. A zanim podniesie się już konkretne kwestie na wiecu pasowałoby jakieś propozycje wstępnie przygotować. Tak, proponuję przenieść go do działu Wiec.

Radogost · 2016-03-19 20:55:00

Moje próby ręcznego lepienia i obtaczania przykrawędnego i do brzuśca. Wyszło jak wyszło na pierwszy raz Proszę się nie sugerować wzornictwem, bo to tylko próba ulepienia czegoś:) Oczywiście lepione metodą taśmową, a jako przykład posłużył taki oto filmik: https://www.youtube.com/watch?v=MqqXCQ8i6Qo